تحلیل بوطیقاییِ "وابستگی" و "گریز" در آثار داستانی ژان-ماری گوستاو لوکلِزیو در حیطه ادبیّات معاصر فرانسه

در حیطه ادبیات معاصر فرانسه نویسندگان زیادی درصدد تنوع دهی به نوع نثر داستان پردازی برآمده اند که از بین آنها می توان به ژان-ماری گوستاو لُ کلزیو اشاره کرد. فهم زبان یک متن و تقابل آن با جامعه در پذیرش پدیده-های متنی و اَشکال منفعل درون-متنی، چارچوبهای نوین زبان داستانی، از ورای کنکاش در ماهیت و تحولات فرد و اجتماع، فرضیات گوناگونی را در تحلیل نوشتار لوکلزیو ایجاد می کند. و رابطه شخصیت با دیگری، با ساختارها و شرایط اجتماعی، در بطن چارچوبهای داستان پردازی و منطبق با ساختارهای روحی و روانی، مفاهیم کثیری را درمقابل خواننده معاصر قرار می دهد. در فصل اول این رساله تلاش بر این است تا در ابتدا با تحلیل اوضاع "متن" و نگارش در قرن بیستم و عناصر سازنده یِ "سفر" اُفقی به شناخت بیشتر زوایای اصیل داستانیِ مولف مذکور گشوده شود. همچنانکه کارکرد یک متن و بررسی محتوایی آن، توانایی خلاقیت و قوه تخیل خالق اثر را به تصویر کشیده و فواصل و تقارب های موجود در تاروپودهای متنی، بسیاری از تعاریف متنی او را ممکن خواهد ساخت. در همین اثنا، مسائل مربوط به "من" و ارتباط تنگاتنگ آن با "دیگری" و وابستگی شخصیت ها به همین "سفر و دیگری"، تصویرهای متناوبی را در نوشتار مولف ایجاد می کند. خلق تصویرهای متناوب زمانی و مکانی، تفکیک بُعد زمانی حال از گذشته، سرزمین زادگاهی در قبال پدیده حرکت و جابجایی، عناصری هستند که تاروپود داستانی را از محل اولیه تا محل عزیمت در طول داستانهای سفر هدایت می کنند. از این رو متن ساختاری لو کلزیو آکنده از ناهمگونی و انفصالات متنی در بیان آنچیزی است که به ماهیت شناسی تخیل و متن خیالی منجر می شود. پدیده-های اجتماعی عاملی در جهت ساختاربندی یک متن هستند که گونه های شناسایی آن متن را مشخص می کنند. مطالعه انفصال ها و سفرهای فردی، در نهایت آگاهی و التزام، ماهیت ریشه ای فردی را نمایان کرده و توصیف و روایت حوادث اشکال گوناگون ارزشهای فردی و جهانی را به تصویر می کشد. روانشناسی و جامعه شناسی این " وابستگیِ" شخصیت ها، در بحبوحه شرایط اجتماعی و زیستی، تصویرهای متناوبی را از شخصیت ها نشان داده و تخیل و خیال پروری آنها را در حیطه فردگرایی و یا "جهان وطنی" به وفور ارائه می دهد. شعور فردی و رابطه فردیت-جامعه که از ارکان تشکیل دهنده "حس وابستگی" فرد به شمار می روند، در روند توصیف و ساختاربندی متن نقش مهمی را ایفا می کنند. تصویر "گریز" فرد و اجزا تشکیل دهنده متنیِ آن در طول فصل دوم، در مفهوم دهی به یک "جستجو"، "حادثه" و "خیال پردازی فردی" نمایان شده و عدم تجانس متنی را در نزد رُمانهای ژان-ماری لو کلزیو سبب ساز می شود. شناخت عوامل سازنده یِ متن و ساختاربندی آن از نقطه نظر محتوایی در نزد لو کلزیو در طول فصل دوم، از بسیاری از موقعیت ها و مفاهیم داستانی پرده بر می دارد. حال آنکه تجارب، آموخته ها و تصمیمات اتخاذ شدهِ شخصیت های داستانی، بهانه هایی است برای شناختن دلایل حرکت و علل "وابستگیِ" ریشه ای و پایان حرکت که با مفاهیمی چون "گریز" و "فرار" عنوان شده و زمینه را برای بررسی بیش از پیش عناصر اتوبیوگرافی و ارزشهای ماندنی و پایدار (معنوی) هموار می کند. بعلاوه، وابستگی شخصیت های داستانی و رویکرد عاطفی و روحی آنها به "طبیعت" و عناصر سازنده آن، بخش بسیار اعظم داستاهای مولف را تشکیل داده و پیوسته خواننده را به سوی پاکی، اصالت، بشردوستی و طبیعت گرایی سوق می دهد. متن و سازنده های همین مفاهیم از الگوهای متفاوتی جهت معنادهی استفاده می کنند که شناخت و بازیابی آن درخور اهمیت بسیار است. ترسیم ظواهر دنیای مُدرن، اسباب قدرت و خواسته های درون از کودکی تا پیری، چالش های من و دیگری، عالم درونی و برونی، بازبینی حس و فریاد، فرد و دنیای برون، خلاءهای گم شده تاروپود متنی، همگی بر توان بالای زبان متون ادبی لوکلِزیو اذعان دارند. جامعه شناسی این نوع ادبیات فردی و جهانی با شکستن ایدئولوژی های تک بُعدی، تحلیل های ارزنده ای را در گشودن مدینه های انسانی گشوده و تا توسّل به اسطورهِ "گریز" پیش می رود. اکثر رمانهای وی از نقطه صفر حرکت کرده و نهایتی هدفمند را برای خود در طول داستان تعریف می کنند. در طول فصل سوم نیز "جابجایی" و "حرکتِ" عاملان و شخصیت های داستانها، وابستگی فردی را در بطن محرکهای اجتماعی و فردی نشان داده و مفهومِ "گریز" شخصیت ها را در نهایت امر با چالش اجزاء متنی عریان می کند. در بسیاری از آثار وی، دلالت های تلویحی و آشکار "گریز" در قیاس با عوامل فردی و اجتماعی متضاد، نشانگر جستجوی پدیده های جهانی و رابطه آنها با درون فرد و عالم خیال وی بوده و اُفقی به سوی "وحدت انسانی" هم آوا با "جهان زیستی" می گشاید. جامعه شناسی این مسیر فردی با در نظر گرفتن تمامی ابعاد، از درون تا جامعه بیرونی و از گفتمانهای اجتماعی تا شناسایی پویاییِ "جهان وطنی" با برجسته سازی احساسات متناقض شخصیت ها همراه بوده و ابدیتی ناب را از نوع جهان دوستی در ورطه هیجانات و انگیزه های "ریشه گرایی" و شناسایی "گریز" شخصیت ها نمایان می کند. بسیاری از رُمانهای لو کلزیو، همچون "جوینده طلا"، "صحرا"، اُنیتشا"، از یک حرکت حکایت می کنند که تخیل پردازی های حقیقی مولف در مسیرتفسیرهای متفاوت زندگی شخصیت ها قرار گرفته وعناصر و علائم این حرکت و انتهای این حرکت را از ابعاد گوناگون نمایان می سازد. بررسی محتوایی این داستانها با شناخت عوامل تولید نقش مهمی را در شناسایی احوالات روانشناختی شخصیت ها بازی کرده و آفرینش ادبی و فرهنگی آثار مولف را با زیبایی هر چه تمام تر ارزیابی خواهد کرد. حلقه ارتباط بسیاری از داستانهای لُ کلزیو در سفر، مهاجرت، دوری، جستجو، سعادت و مدینه اصیل و آرمانی آرمیده است و یکپارچگی و یا عدم یکپارچگی این عوامل، می تواند در مجموع، آثار لو کلزیو را تحت ارزیابی اصیل و تاریخی در آورد. از سویی چگونگی حرکت شخصیت ها با در نظر گرفتن علل وابستگی هایِ ریشه ای آنها می-تواند پرده از اسرار زیبایی شناختی متون معاصر ادبیات فرانسه بردارد. از سوی دیگر شناخت علل اجتماعی و روانی "وابستگی هایِ ریشه ای" افراد داستانی می تواند در شناسایی علل "گریز" این شخصیت ها موثر و سودمند واقع شود. از اهداف این رساله شناسایی دلایل "وابستگیِ" شخصیت ها و "گریز" آنها در شرایط گوناگون همسان با مسائل اجتماعی و روحیات درونی و برونی آنها در مقابل جامعه مُدرن و مکانیک خواهد بود.